ŞUMNU NÜVVÂB MEKTEBİ MÜDÜRÜ EMRULLAH EFENDİNİN DİPLOMASI NEREDE?

 

ŞUMNU 

NÜVVÂB MEKTEBİ MÜDÜRÜ 

EMRULLAH EFENDİNİN DİPLOMASI NEREDE?

Bulgaristan Müslümanları, Osmanlı döneminde olduğu gibi, Bulgaristan’ın Osmanlı devletinden ayrılıp müstakil devlet olma aşamasına girmesinden sonra da eğitim ve bilhassa dinî eğitim almak için en önemli merkez olarak payitaht İstanbul’u görmüşlerdir. Bu yüzden orada okumuş olmak ayrıcalık kabul edilmiştir. Nitekim Osmanlı dönemi ve sonrasındaki yarım asır boyunca İstanbul medreselerinde ve hatta diğer okullarda eğitim görmüş birçok tanınmış şahsiyet Bulgaristan Türk toplumuna hizmet etmiştir.

Bulgaristan bağımsızlığını ilân edip Osmanlı devleti tarafından tanınmasıyla Müslümanlar İstanbul ile bağlarını bir şekilde devam ettirseler de gidiş gelişlerdeki zorluklar, zaman zaman devletler arasında yaşanan gerginlikler, Türklerin yeni Bulgaristan’ı vatan olarak görmeye başlamaları ve kurulan yapıyı benimseyip kendilerini gidici değil de kalıcı olarak görmeleri sonucunda İstanbul’da eğitim alma imkânları günden güne azalmıştır. Bundan dolayı bu ihtiyacı mahallinde karşılama arayışları başlamış ve yaklaşık çeyrek asır süren, ama özellikle 1913 yılından sonra yoğunlaşan süreç sonunda Şumnu’daki Medresetü’n-Nüvvâb adlı okul 1922 yılında açılmış; lise kısmı aynı yıl, yüksek bölümü de 1930 yılında çalışmaya başlamıştır.

Anlatmaya çalıştığımız yarım asırlık sürecin ilk aşamasında Silistre medreselerinde eğitim görmüş; ikinci aşamada payitahtın ilim madeninden istifade etmek üzere bugünkü İstanbul Üniversitesinin selefi olan Osmanlı Dârü’l-Fünûnunda daha yüksek düzeyde öğrenim görmek için İlâhiyat/Ulûm-ı Şer‘iye Şubesi öğrencileri arasına girmiş bahtiyarlardan birisi de Deliorman’ın Yusufhanlar (Pristoe) köyünden Feyzullah oğlu Emrullah Efendidir.

1878 doğumlu olup ana-babadan öksüz kalmasına rağmen, azmederek bu yola koyulan Emrullah Efendi, tespitlerimize göre, Dârü’l-Fünûnun adı geçen şubesinden/fakültesinden mezun olan tek Bulgaristan Türküdür. Okulunu başarıyla tamamlayıp diploma almayı hak eden Emrullah Efendi, Bulgaristan Türklerinin yarım asırlık eğitim ve bilhassa dinî eğitim sürecinin üçüncü aşamasında memleketi Şumnu’da bulunmuş ve yeni bir dönemi teşkil eden Nüvvâb Medresesinin kuruluşu esnasında en önemli aktörlerden biri olmuştur. Böylece bir dönemden başka bir döneme geçişi sağlama, önceki dönemin birikimini yeni şartlara taşıma gibi sorumlu bir vazife üstlenmiştir.

Osmanlı Devlet Arşivinde kayıtlı olup ele aldığımız Osmanlıca vesika, bahsettiğimiz sürece tanıklık eden ufak bir hatıradır. 22 Teşrîn-i Sânî 1330/5 Aralık 1914 tarihini taşıyan mektup, o sırada vekâleten Şumnu Müftüsü görevinde bulunan Mustafa Hilmi Efendi tarafından yazılıp Maarif/Eğitim Bakanlığına gönderilmiştir.

Hatipzâde Mustafa Hilmi Efendi, Eskicuma’nın Çerkovna köyünden olup ulemadandır. İstanbul’da Medresetü’l-Kuzât adlı yüksek okuldan mezun olan bu zat, Eskicuma, Şumnu ve Batı Trakya’da müftülük, Başmüftü Yardımcılığı ve Kiremitlik Medresesinde müdürlük yapmıştır. XX. asrın ilk yarısında Bulgaristan Türklerine önemli hizmetlerde bulunan Mustafa Hilmi (Bilginer) 1983 yılında Adana’da vefat etmiştir.

Yazıya konu olup diploması istenen Emrullah Efendi, Şumnu’daki Müşebekli Medresesi ve Medrese-i Aliyede talebe okutarak eğitim hizmetine başlamış, daha sonra Nüvvâb Medresesinin kuruluş aşamasında önemli hizmetlerde bulunmuştur. Okulun ilk müdürü olup bu hizmeti 22 sene yürütmüş ve 30. 09. 1941 tarihinde görevi başında vefat etmiştir. Nüvvâb okulunu canı pahasına koruyan ve yaşatan Emrullah Efendi, yüzlerce Nüvvâblı yetiştirerek Bulgaristan Müslümanlarına en büyük hizmetlerden birini yapmıştır.

Vesikaya dönecek olursak, Mustafa Hilmi Efendi, vekâleten bulunduğu Şumnu Müftüsü sıfatıyla Osmanlı Maarif Bakanlığına yazdığı yazıyla bölgesinde müderrislik yapan Emrullah Efendinin diplomasının gönderilmesini talep etmiştir. Başka bir belgeden anlaşıldığına göre, yazı üniversitenin ilgili şubesine ulaştırılmış ve oradan diplomanın hazırlanıp onay için bakanlığa gönderildiği bildirilmiştir. Böylece, Emrullah Efendinin diploması elimizde olmasa da üniversiteden mezun olduğu belgelenmiş ve hatta öğrenci numarası da öğrenilmiş bulunmaktadır.

 

Vedat S. Ahmed